Kościół Św. Małgorzaty

Kościół Św. Małgorzaty należy do najstarszych kościołów Poznania.
Początki kościoła św. Małgorzaty są nieuchwytne. Pośrednio jego istnienie wspomniane jest już w 1231 roku. Oznacza to, że powstał wcześniej bardziej prawdopodobny jest koniec XII wieku. Kościół powstał dla zaspokojenia potrzeb religijnych mieszkańców Śródki, która w tym okresie stanowiła najludniejszą część poznańskiego zespołu osadniczego.

Obecny kościół na pewno nie jest pierwotny. Powstał w drugiej połowie XIV wieku albo w pierwszej połowie następnego. Trójboczne zamknięcie prezbiterium powstało na wzór wielobocznego zamknięcia wczesnogotyckiego chóru katedry. Wielkość kościoła, w porównaniu z innymi świątyniami przedmieść, wskazuje na dość znaczne skupisko wiernych, dla których go budowano. Kościół początkowo był kryty stropem. W XV wieku od północy dobudowano obszerną kaplicę św. Barbary. Dopiero na przełomie XV i XVI wieku wnętrze kościoła przekryto sklepieniem. Wspaniale gwiaździste, ośmioramienne sklepienie wsparte zostało na wydatnych filarach, przystawionych w formie wewnętrznych skarp do ścian obwodowych. Miały one zmniejszyć rozpiętość wnętrze sklepienia. Wraz ze sklepieniami powstał piękny szczyt zachodni. Jeszcze później, na bazie zachodniej kruchty, postanowiono wznieść niską, niewiele wyższą od murów kościoła, dzwonnice, wspierając ją masywnymi skarpami. Przysłoniła ona częściowo wspomniany szczyt. Znana nam data fundacji dzwonu – 1539 r.

Z gotycką architektura dobrze współgra barokowe wyposażenie wykonane w czasach filipińskich, w większości w XVIII wieku. Z drugiej ćwierci tego stulecia pochodzą m.in. ołtarz główny, ambona, chrzcielnica i balustrada chóru muzycznego. Murowane, pokryte są czerwoną marmoryzacją uzupełnioną jasnymi elementami i ornamentami charakterze regencyjnym. Struktura i dekoracja ołtarza wielkiego wykazuje analogie z ołtarzami bocznymi z kaplicy Matki Boskiej Szkaplerznej w kościele Bożego Ciała. Być może, w obu kościołach działał ten sam warsztat lub wykonawcy korzystali z tego samego wzorca. Pole główne wypełnia tu współczesny ołtarzowi obraz Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, pod którym znajduje się drugi wizerunek Maryjny zakomponowany z po- chodzącej z XVII wieku srebrnej sukienki zdjętej z obrazu Matki Boskiej na półksiężycu i domalowanych twarzy i rąk. Ołtarzowi towarzyszą po bokach dwie pary rzeźb, z których jedna, przedstawiająca archaniołów Michała i Rafała, zwraca uwagę ekspresją i wrażeniem gwałtownego poruszenia. Wiszące przy drugich filarach nawy naprzeciw siebie ambona i chrzcielnica odpowiadają sobie formą. Obie mają taką samą dekorację, a ich czasze zespolone są z konchowymi zapieckami zwieńczonymi baldachimami. Na zapiecku chrzcielnicy umieszczona została stiukowa scena chrztu w Jordanie. Wspaniałym przykładem sztuki rzeźbiarskiej jest płaskorzeźbiona stiukowa scena wizji św. Filipa Neri w ołtarzu z ok. połowy XVIII wieku w kaplicy poświęcone temu świętemu.